ارتودنسی دندان یکی از روش‌های درمانی بسیار رایج برای رفع ناهنجاری‌های فک و دندان است که در طول زمان، انواع و روش‌های متعددی به آن افزوده شده است. هدف ارتودنسی، اصلاح دندان‌ها و فک با استفاده از تجهیزاتی است که کمترین عوارض را داشته و درمان را در زمان کوتاه‌تری انجام دهد.
ارتودنسی برای درمان مشکلات نامرتبی دندان‌ها و شکل استخوان فک به کار می‌رود. این روش‌ها به دو دسته اصلی ثابت و متحرک تقسیم می‌شوند که هر یک شامل انواع مختلفی هستند.
ارتودنسی فلزی (ارتودنسی سنتی)
یکی از قدیمی‌ترین روش‌های ارتودنسی دندان، ارتودنسی فلزی است که همچنان از رایج‌ترین شیوه‌های درمانی محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، تغییرات اساسی در ساختار این نوع ارتودنسی ایجاد شده و براکت‌ها و سیم‌ها کوچکتر و جمع‌وجورتر شده‌اند.
مزایا:
- مقرون به صرفه‌ترین نوع ارتودنسی
- مناسب برای درمان انواع ناهنجاری‌های دندانی و فکی
معایب: - برای افرادی که تمایل ندارند ارتودنسی‌شان دیده شود، مناسب نیست.
ارتودنسی سرامیکی
ارتودنسی سرامیکی نیز نوعی ارتودنسی ثابت است و عملکردی مشابه ارتودنسی فلزی دارد، با این تفاوت که براکت‌ها از جنس شفاف و همرنگ دندان ساخته شده‌اند.
مزایا:
- کمتر از بریس‌های فلزی به چشم می‌آیند
- سرعت نتیجه‌دهی نسبت به اینویزیلاین‌ها سریع‌تر است و از این نظر روش مطلوبی محسوب می‌شود
معایب: - هزینه آن در سال ۱۴۰۴ بالاتر از ارتودنسی فلزی است
- احتمال تغییر رنگ براکت‌ها وجود دارد؛ بنابراین رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار حائز اهمیت است.
ارتودنسی رنگی
در این نوع ارتودنسی از کش‌ها یا بریس‌های رنگی برای افزایش استحکام و شکل‌دهی مناسب به دندان‌ها استفاده می‌شود. همچنین امکان استفاده از نگین‌های رنگی روی بریس‌ها وجود دارد. این مدل هنگام لبخند یا صحبت کردن، ظاهری جذاب و فانتزی ایجاد می‌کند. معمولاً برای کودکان و نوجوانان کاربرد دارد و بزرگسالان کمتر به آن علاقه‌مند هستند. انتخاب رنگ‌ها می‌تواند بر اساس سلیقه فرد و رنگ پوست انجام شود.
مزایا:
- جذابیت برای کودکان و نوجوانان
- ظاهر جذاب و فانتزی
- امکان انتخاب رنگ بر اساس سلیقه، رنگ پوست، لباس، چشم و …
معایب: - احتمال تغییر رنگ و کدر شدن کش‌ها
- مشخص بودن روی دندان هنگام خندیدن و صحبت کردن
- نیاز به توجه بیشتر در رعایت بهداشت دهان و دندان
ارتودنسی دیمون
دیمون یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های ارتودنسی است که از براکت‌های فلزی و سرامیکی با مکانیسم خودتنظیم استفاده می‌کند. این براکت‌ها به طور خودکار باز و بسته می‌شوند و سرعت حرکت دندان‌ها را افزایش می‌دهند، در حالی که فشار کمتری به دندان‌ها وارد می‌کنند.
مزایا:
- درد کمتر نسبت به سایر روش‌ها
- خاصیت خودتنظیم بودن
- طول درمان کوتاه‌تر
- مراجعه کمتر به متخصص
- تمیز کردن راحت‌تر نسبت به سایر روش‌ها
معایب: - هزینه بیشتر نسبت به ارتودنسی ثابت و سرامیکی
- ظاهر فلزی براکت‌ها تا حدی مشخص است
ارتودنسی متحرک
ارتودنسی نامرئی با پلاک‌های شفاف
اینویزیلاین‌ها نوعی ارتودنسی متحرک و نوین هستند که به خصوص در میان بزرگسالان محبوبیت بالایی دارند. این پلاک‌های شفاف به گونه‌ای ساخته شده‌اند که کمتر کسی متوجه حضور آنها در دهان می‌شود.
مزایا:
- از دید اطرافیان، به خصوص از فاصله دور، نامرئی هستند
- محدودیت غذایی ندارند
معایب: - برای کودکان مناسب نیستند
- هزینه بالاتر نسبت به سایر روش‌ها
- طول درمان بیشتر
- برای همه ناهنجاری‌ها مناسب نیستند
- امکان تغییر رنگ یا فرم پلاک‌ها در صورت مراقبت نامناسب
- امکان گم شدن پلاک‌ها وجود دارد
ارتودنسی لینگوال
ارتودنسی لینگوال، که به آن ارتودنسی پشت دندانی نیز گفته می‌شود، مشابه بریس‌های فلزی سنتی است اما به جای جلوی دندان‌ها، پشت آنها نصب می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود بریس‌ها از بیرون دیده نشوند. این روش گزینه‌ای عالی برای افرادی است که می‌خواهند از اثرگذاری ارتودنسی سنتی بهره ببرند بدون آنکه بریس‌ها دیده شوند. البته تمیز کردن و تنظیم این بریس‌ها نسبت به نوع سنتی دشوارتر است و ممکن است تنظیمات بیشتری نیاز داشته باشد.
معایب:
- دسترسی دشوار برای تمیزکردن و نگهداری
- تنظیمات ممکن است ناراحت‌کننده‌تر باشد
این روش معمولاً برای ناهنجاری‌های خفیف استفاده می‌شود و شامل صفحه‌ای پلاستیکی همراه با سیم‌های مخصوص است. این دستگاه به راحتی قابل خارج کردن است، اما برای اثربخشی باید بیشتر زمان در دهان باقی بماند و فقط هنگام غذا خوردن خارج شود. معمولاً در سنین ۷ تا ۹ سال کاربرد دارد.
مزایا:
- راحتی در استفاده
- امکان خارج کردن در مواقع ضروری
- مسواک زدن ساده
- تمیز کردن آسان دستگاه
- کاهش احتمال پوسیدگی و عفونت لثه
- تنظیم آسان
- قیمت مناسب‌تر
- ظاهر بهتر نسبت به ارتودنسی ثابت
معایب: - نیاز به همکاری کامل بیمار
- ناکارآمد در درمان ناهنجاری‌های شدید
- نیاز به خارج کردن پلاک هنگام خوردن و آشامیدن
جمع‌بندی
همان‌طور که گفته شد، هر کدام از انواع روش‌های ارتودنسی مزایا و معایب خاص خود را دارند و نمی‌توان به طور قطعی گفت کدام بهترین است. به طور کلی، توصیه متخصصان ارتودنسی برای گروه‌های سنی مختلف به شرح زیر است:
- کودکان: ارتودنسی فلزی، رنگی (نوعی ارتودنسی فلزی) و سرامیکی
- نوجوانان: ارتودنسی رنگی، فلزی، سرامیکی و نامرئی با پلاک‌های شفاف
- بزرگسالان: ارتودنسی سرامیکی، دیمون و نامرئی با پلاک‌های شفاف
